DEMİR TİPLERİ VE DEMİR SEÇİMİ

Tekneyi deniz üzerinde istenilen yerde durdurmak ve sürüklenmesini engellemek üzere bir halat veya zincire bağlanarak denize funda edilen madeni ağırlıklara gemilerde demir, teknelerde ise çapa adı verilmektedir. Demirler ve çapalar deniz dibine tutunarak teknenin rüzgârda ve dalgada yer değiştirmesini engelleyen önemli birer güverte donanımlarıdır.

Bir çapa temel olarak beden, kollar ve tırnaklardan oluşur. Çapanın bedeni ana gövdesidir, bunun üzerinde bulunan demir bir halka (anele) vasıtasıyla halata veya zincire bağlanır, kollar ise uçlarında bulunan tırnaklar sayesinde dibe tutunarak çapanın saplanmasını sağlar. Bazı çapalarda çipo adı verilen ve tırnakların dik bir açıyla dibe çarpmasını sağlayan kollara yatay bir parça daha bulunur, ancak modern çapaların çoğunda çipo yerine mekanizmalı tırnaklar kullanılmaktadır.

Demir veya çapa seçerken teknenizin boyuna ve ağırlığına uygun bir tip seçmelisiniz, zira her tipten alınan verim tekneden tekneye değişiklikler göstermektedir. Bunun yanında çapa tiplerinden hangilerini seçeceğinize karar verirken ve kullanılacağı zemin durumu ve hava şartları da mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır, daha ağır teknelerde veya elverişsiz hava şartlarında daha ağır demirler tercih edilmelidir.  Piyasada değişik kullanımlara göre değişik özelliklerde üretilen ve ticari isimleriyle tanınan farklı tiplerde birçok çapa mevcuttur, bu tipleri genel olarak dibe tutunan ve dibe gömülen çapalar olarak ayırmak mümkündür.

Çok bilinen ve sıklıkla tercih edilen bazı çapa tipleri, ticari adları ve özellikleriyle beraber aşağıda verilmiştir:

Mafsalsız Saban Tipi (Delta): Kumda iyi tutunma sağlar, yosunlu yerlerde dibe ulaşmaları zor olabilir. Kayalık ve çamurlu zeminlerde kullanışsızdır.

Mafsallı Saban Tipi (CQR): Kum ve çakıl zeminlerde iyi tutunur;  yosunlu, kayalık ve çamurlu zeminlerde tutuşu zayıf ama yeterlidir.

Kanatlı Tip (Bruce): Kum zeminde iyi tutunur, kayalık ve çamurlu zeminlerde yeterli tutuşu sağlar. Yosunlu yerlerde zemin tutuşu zayıftır. Kolları olmadığından burun makarasındaki yuvaya kolayca yerleştirilebilir.

Hafif mafsallı Tırnaklı Tip (Danfort, Fortress, Guardian, Performans): Kumlu zeminlerde oldukça iyi gömülür, çamur zeminlerde (Guardian hariç) yeterlidir.  Yosunlu ve kayalık zeminlerde kullanışsızdır.

Geleneksel Balıkçı Tipi (Herreshoff, Luke): Yosun ve kayalık zeminlerde çok iyi tutuş sağlayan geleneksel bir çapadır, kum zeminlerde zayıf ama yeterlidir, çamur zeminlerde ise zayıftır.

Şemsiye Tip: Sazlık ve yosunlu zeminlerde oldukça iyi tutunma sağlar, kum ve çamur zeminlerde kullanışsızdır.

Kancalı Tip: Küçük tekneler de kullanılır. Kayalık, sazlık ve yosunlu zeminlerde kullanışlıdır. Çok güçlü tutunma sağlamaz, genelde kısa süreli demirlemelerde tercih edilir.

Çiposuz Dretnot Tipi: Büyük teknelerde kullanılır, tırnaklar 45 dereceyle açılarak zemine tutunur.  Çok güçlü tutunma sağlar, kum ve çakıl zeminlerde kullanışlıdır.

Balıkçı tipi demirler su hattı uzunluğunun her metresi için 3 kg olarak hesaplanır, yelkenli tekneler için bunların portatifleri de mevcuttur. Ne tip demir kullanıyorsanız kullanın, fırtına demirlerinin kullandığınız demirden iki kat büyük olmaları gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.

Çapa seçiminde teknenizin özelliklerine göre bir kriter belirlemeniz gerekir, bunun için üretici firmalardan veya deniz malzemeleri satışı yapan mağazalardan ürünlerinin özellikleri hakkında bilgi alabilirsiniz. Özellikle hafif mafsallı tırnaklı tiplerde tırnağın açılma açısına ve kol uzunluğuna mutlaka dikkat edin. Bu konuda bir karara varamıyorsanız en iyisi tecrübeli denizcilerin bilgi ve birikimlerine başvurmaktır.