TEKNELERDE TRİM VE MEYİL

Tekneler deniz üzerindeyken manevraları etkileyen çeşitli itici güçlerin etkisi altındadır, dalga ve rüzgâr gibi çevresel şartlar ve tekne üzerinde bulunan itici güçlerin yanı sıra küçük teknelerde insan, malzeme vs. gibi ağırlıkların yer değiştirmesi de teknelerin dengesine etki eden faktörlerdir. Bu etkiler genel olarak 2 eksen üzerinde ifade edilir:

1. Teknenin Baş-Kıç yapmasına neden olan etkiler (pruva pupa ekseninde, boyuna)
2. Teknenin Yalpa yapmasına neden olan etkiler (iskele-sancak borda ekseni, enine)

Denizcilikte teknenin baş ve kıç draftları arasındaki farka trim denir, bu terim teknenin baş-kıç eksenindeki dengesini ifade eder. Meyil ise genellikle üzerindeki ağırlıkların uygun dağıtılmaması nedeniyle teknenin sancağa veya iskeleye yatmasıdır. Teknenin baş tarafı daha fazla suya gömülmüşse başa trimli, kıç tarafı daha fazla suya gömülmüşse kıça trimli tekne olarak adlandırılır. Bir teknenin başa mı yoksa kıça mı trimli olduğu teknenin su hattından anlaşılır, bu amaçla büyük gemilerde baş ve kıç taraflara derinlik gösteren kana rakamları konulur.
Tekne üzerinde itici güç sağlayan motorlar pervanelerin suyu itme açıları bakımından özel bir etki yaratırlar, bu etki en iyi sakin bir denizde kullanılan teknelerde fark edilebilir. Teknenin trimi dümene ve tekne performansına doğrudan etki eder, trim başlı veya kıçlı olarak ayarlandığında dümeni iskeleye veya sancağa kırarken farklı bir karşı güç oluştuğu görülür, eğer süratle ilerleyen bir teknede dümen gevşek tutulur veya dümen yekesi serbest bırakılırsa bu karşı güç nedeniyle tekne keskin bir dönüş yapar.

KIÇTAN TAKMA MOTORLU TEKNELERDE TRİM AYARI

Kıçtan takma motorlarda trim ayarı motor tekneye takılırken ya da denizdeyken yapılabilir, trim ayarları ve özellikleri aşağıda belirtilmiştir:

• Aşağı Trim: Pruvayı aşağı çekerek teknenin başını suya gömer ve çırpıntılı havalarda daha iyi seyir sağlar. Dümene binen yükü arttırarak pervanenin sağa devirli olması halinde dümeni sancağa çeker. Bu ayar özellikle yüklüyken teknenin daha çabuk düzeltilmesine yarar.

• Normal Trim: Pruvayı aşağı çekerek teknenin başını suya gömer, makine gücünü ve verimini arttırır. Motor bu durumdayken pervane şaftının su yüzeyine paralel olmasına dikkat edilmelidir.

• Yukarı Trim: Pruvayı yukarı çekerek teknenin başını kaldırır, sürati artmasını sağlar ancak aşırı hızda tekneyi sıçratır. Dümene binen yükü arttırarak dümeni iskeleye çeker. Alçak draft gösterdiğinden sığ sularda fayda sağlar.

İÇTEN TAKMA MOTORLU TEKNELERDE TRİM AYARI

Özel yapılı motor ve sevk sistemi bağlanmamış içten takma motorlarda şaft ve pervane eksenini değiştirmek mümkün değildir, bu teknelerde trim kıç aynalıkta su kesiminin hemen altına konulan Trim Paletleri ile sağlanır. Trim paletleri uzaktan kumandalı ya da sabit olabilir, uzaktan kumanda edilebilen paletlerde tekne süratlendikçe trim paletlerinin su içerisindeki konumu değiştirerek istenilen trim ayarı yapmak mümkündür, sabitlerde ise böyle bir olanak yoktur.

Teknenin baş ve kıç taraflarının fazla suya gömülmesi sürat nedeniyle baş ve kıç draftların değişebileceği için teknenin kıçına trim ayarlayıcı sistemler konabilir, içten takmalı motorlarda daima sabit bir trim ayarlayıcı sistem vardır ancak kıçtan takma motorlarda doğal olarak böyle sistemler bulunmaz.

Gerek trim gerekse meyil tekne içerisindeki ağırlıkların yer değiştirilmesi ile de düzeltilebilir, ancak en uygun yol pervanelerin suyu itme açılarının uygun bir seviyeye getirilmesidir. Trim ve Meyil ayarları teknenin daha ekonomik yakıt sarfiyatıyla seyretmesini sağlar, trim ayarı emniyetli bir seyir olanağı verirken meyil ayarı da teknenin sürtünme yüzeyini azaltarak dümene ters etkide bulunmasını engeller.